Ambalajın Tarihçesi
Ambalajlama yaprak gibi doğal malzemelerle başlamıştır. Daha sonra, dokunmuş malzemeler ve çömlekler gibi ürünlerle seri üretime geçilmiştir. Cam ve ahşap ambalajların yaklaşık 5000 yıldır kullanıldığı tahmin edilmektedir.1823 yılında İngiliz Peter Durand, sac levhadan yapılma ilk metal ambalaj olan "canister” in patentini almıştır. Çift dikişli üç parçalı teneke kutu 1900 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Kâğıt ve karton 1900'lü yıllarda önemli ambalaj malzemeleri haline gelmişlerdir. Plastiğin keşfedilmesiyle birlikte kâğıt ambalajın yerini alacak ambalaj malzemesi olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Plastiklerin ambalaj uygulamalarında kullanılması genel olarak II. Dünya Savaşından sonra başlanmıştır. Polietilen savaş yıllarında çok miktarda üretilmiş ve savaştan hemen sonra piyasada kolayca bulunan bir malzeme haline gelmiştir. Başlangıçta ekmek ambalajlarında kullanılan yağlı kâğıdın yerini almıştır. Plastik ambalaj sektöründeki büyüme 1970'li yıllardan bu yana hızlanmıştır. Günümüz teknolojisi ve şartları ile bu daha önceleri kullanılan malzemeler yerlerini, kullanıma daha uygun ve ekonomik olan cam, metal, plastik, kâğıt ve karton malzemelere bıraktı. O yıllarda sadece taşıma ve depolama amaçlı kullanılan ambalaj bu yeni malzemelerle ürünün reklâmını da yapar hale geldi. Dolayısıyla artık ambalaj satış politikasının da bir parçası sayılıyor. Çünkü raflarda yan yana dizilip müşterisini bekleyen aynı tip ürünler arasındaki farkı, artık ambalaj yaratıyor.
Mısır'dan Günümüze Cam Ambalaj
Cam ambalaj ilk olarak M.Ö. 1500 yıllarda Mısır'da kullanılmaya başlandı. İlk olarak kap şeklinde karşımıza çıkan cama kireçtaşı, soda kum, silikat karıştırılıp eritilerek sıcak olarak şekil veriliyor ve cam ambalajlar elde ediliyordu.
M.Ö 1200'lere gelindiğinde ise kalıplara dökülen camdan kaplar ve kupalar yapılmaya başlandı. M.Ö. 300 yıllarında Fenikelilerin üfleme çubuğunu icadından sonra camın tamamen şeffaf olarak üretimi milattan sonraki dönemlerde oldu. Takip eden bin yıl içerisinde cam üretme tekniği gelişerek yayılmaya başladı. Cam ambalajı en çok etkileyen gelişme 1889 yılında "otomatik rotary şişe yapım makinesi”nin patenti alınması oldu. 1970'lerden sonra değeri yüksek ürünlerin muhafazasında kullanımı yaygınlaşan cam ambalajların günümüzde birçok kullanım alanı bulunuyor.
Metal Ambalajda Bonapart Öncülüğü
Eski çağlardan itibaren altın ve gümüş kutular şeklinde karşımıza çıkan, daha sonra güçlü alaşımlar ve kaplamalarla hayat bulan metal ambalajlar günümüzde de pek çok ürünün kullanımına kara koruma görevini üstleniyor. Teneke plakanın üretimi M.S. 1200 yılında Bohemya'da keşfedildi. Daha sonra 14. yüzyılın başlarında Bavyera'da teneke kaplı konserve kutular kullanılmaya başlandı. Bu kaplama teknolojisi 1600'lere kadar bir sır olarak saklanırken bu tekniği çalan Duxe Saxony, 19'uncu yüzyılda Fransa, İngiltere ve tüm Avrupa boyunca bu tekniği ilerletti. William Underwood' un prosesi ABD'ye iletmesinin ardından demirin yerini, kalite ve üretimi artıran çelik alıyor. Gıdanın metal ambalaja ilk kez güvenle konulması düşüncesi ise, 1809'da Napolyon Bonapart ordunun yiyeceklerinin korunmasını sağlayan bir yöntem getirene 12 bin frank vereceğini ilan etmesiyle ortaya çıktı.
Parisli Nikolas Appert kalayla basılmış teneke kutudaki yiyeceğin sterilize edildikten sonra uzun süre saklanabildiği fikrini sundu. Bir yıl sonra İngiliz Peter Durant, kalayla basılmış silindirik konservenin keşfiyle patent alma hakkını elde etti. Metal ambalaj tarihindeki ilk baskılı kutu ise 1866 yılında ABD'de yapıldı. Ticari olarak marketlere girmesi ise 1910'u bulurken ilk alüminyum folyo kap dizaynı 1950'nin başlarında gelişmeye başladı. İlk alüminyum konserve kutuları 1959'da ortaya çıktı. 1866'ya kadar metal ambalajları açabilmek için çivi ve çekiç kullanılıyordu. Daha sonra yırtılarak açılabilen kapalar yapıldı. 1875 yılında ise konserve açacağı keşfedildi. Günümüze gelene kadar birçok aşamalardan geçen her dönem kendisini yenileyen metal ambalajlar artık kullanırlılık açısından da rahatlığı beraberinde sunuyor
Ambalajın En Yenisi Plastik
İlk yapay plastik 1838 yılında Alexander Parker tarafından hazırlanarak,1862 yılında Londra'daki Büyük Uluslarası Fuarda sergilenmiştir. Bu plastiğin, fildişi gibi doğal malzemelerin yerini alması planlanmış ve "parkesin” olarak isimlendirilmiştir.1840 yılında Charles Goodyear ve Thomas Hancock yapışkanlık özelliğini ortadan kaldıran ve doğal kauçuğa elastiklik özelliğini katan bir prosedür geliştirmiştir.1851 yılında sert kauçuk yada bilinen adıyla "ebonit” ticari hale gelmiştir. 1870 yılında New Yorklu John Wesley Hyatt'a yüksek sıcaklıkta ve basınçla üretilen düşük nitrat içerikli "selüloit” için patent verilmiştir. Bu buluş, piyasaya sürülen ilk plastiktir ve1907 yılında Leo Hendrik Baekeland tarafından "Bakelite” üretilene kadar da tek plastik olarak kalmıştır.
Plastiklerin tam olarak ne oldukları 1920 yılında Hermann Staudinger'in devrim niteliğinde bir fikir öne sürmesine kadar bilinmiyordu. Tüm plastikler, kauçuk ve selüloz gibi malzemelerin polimer veya makro molekül olduklarını öne sürmüştür. Bu varsayım başlangıçta birçok bilim adamı tarafından kolayca kabul edilmemekle beraber, Staudinger bu fikirle 1953 yılında Nobel ödülü de almıştır. Plastik ambalaj 1950'li yıllardan sonra yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1970'li yılların sonunda plastik ambalaj sektörü büyümeye başladı.
Kâğıt Ambalaj Çin'de Başlıyor
Şekillendirilebilir en eski ambalaj malzemesi kâğıttır. İşlenmiş dut ağacı kabukları M.Ö. 1. ve 2. yüzyıllarda Çin'de yiyecekleri sarmakta kullanılırken sonraki bin 500 yıl boyunca kâğıt yapma teknikleri geliştirildi ve Ortadoğu'ya aktarıldı. Buradan Avrupa'ya, 1310'da İngiltere'ye gelen kâğıt yapma teknikleri Amerika'ya 1690'da ulaştı. İlk ticari karton ve kutu, Çin'den 200 yıl sonra 1817'de İngiltere'de üretilirken oluklu kâğıt 1850'lerde ortaya çıktı, ticarette el yapımı tahta kasaların yerini oluklu karton kutular almaya başladı. 20'nci yüzyıl ise kâğıt ve karton için en parlak dönem oldu.